KINDEREN OPVOEDEN ZONDER SCHREEUWEN EN STRAFFEN / DEEL II – 8 TIPS OM JE KIND TE HELPEN IN BALANS TE ZIJN
KINDEREN OPVOEDEN ZONDER SCHREEUWEN EN STRAFFEN
DEEL II – 8 TIPS OM JE KIND TE HELPEN IN BALANS TE ZIJN
geschreven door Leony Vandebelt
Geplaatst 28 september 2017
In deel één van dit artikel beschreef ik 11 tips voor jezelf als ouder. In dit tweede deel van ‘kinderen opvoeden zonder schreeuwen en straffen’ schrijf ik over de oorzaken van emotionele uitbarstingen in kinderen en wat we voor onze kinderen kunnen doen zodat ze emotioneel in balans zijn en minder vaak van deze uitbarstingen hebben.
Waarom kinderen emotionele uitbarstingen hebben en 8 tips om onze kinderen te helpen emotioneel in balans te zijn.
Waarom onze kinderen emotionele uitbarstingen hebben, zich ‘misdragen’ en grenzen testen
Het testen van onze grenzen en af en toe een emotionele uitbarsting hebben, is gepast gedrag voor kinderen. Een kind dat zich veilig voelt, zal af en toe grenzen opzoeken of zich misdragen. Het is een manier van onderzoeken, zichzelf onderscheiden van ouders en het ontwikkelen van hun eigen persoonlijkheid en individualiteit.
Soms zijn de emotionele uitbarstingen van onze kinderen een weerspiegeling van onszelf. Ze spiegelen ons dat we niet helder zijn, of ze weerspiegelen onze eigen onverwerkte gevoelens. Ik schreef hierover in deel één van dit artikel.
Wanneer kinderen een emotionele uitbarsting hebben is dat meestal om één van de volgende 8 redenen:
- Een fysieke behoefte: moe & honger. Kinderen die dringend behoefte hebben aan slaap of eten, raken makkelijker overstuur.
- Een behoefte aan duidelijkheid, veiligheid en begeleiding in de vorm van duidelijk grenzen. Vaak is een emotionele uitbarsting een reflectie dat ons kind te veel vrijheid en ruimte heeft en dat niet aan kan. Het is overweldigend. Ons kind wil zich weer veilig voelen door onze leiding in de vorm van een duidelijke grens.
- Een behoefte aan connectie, aandacht en gezien worden.Aandacht is een zeer basale behoefte van kinderen. Wanneer ze dit niet voldoende ervaren, zullen ze er om vragen.
- Soms zijn de emotionele uitbarstingen van onze kinderen een weerspiegeling van onszelf.Ze spiegelen onze energie in het moment: stress, niet helder zijn en onzekerheid bijvoorbeeld. Of ze weerspiegelen onze eigen onverwerkte gevoelens die we nog steeds bij ons dragen over een bepaald onderwerp.
- Een behoefte aan autonomie & vrijheid:kinderen, vooral kinderen met een sterke wil en peuters, hebben een grote behoefte aan autonomie. Als ze te weinig ruimte krijgen om op hun eigen manier dingen te ontdekken, een te druk schema hebben of zich te beperkt voelen zonder invloed op hun leven is de kans groter dat ze een emotionele uitbarsting krijgen.
- Een uitlaatklep voor te veel prikkels:Gevoelige kinderen pikken veel energie en gevoelens op uit hun omgeving. Soms moet de opgebouwde spanning er even uit, en dat gebeurt het snelst in een omgeving waar ze zich veilig voelen: bij de ouders.
- Het uiten van een onderliggende emotie: Soms worstelen kinderen met voor hen grote gevoelens en kunnen ze dat niet goed uiten. Ze kunnen dan om kleine dingen opeens uitbarsten, terwijl er eigenlijk bijvoorbeeld angst of teleurstelling over een ander onderwerp onder zit. Heel vaak zit er onder boosheid een andere emotie.
- Kind specifieke eigenschappen:Sommige kinderen kunnen erg perfectionistisch zijn en boos worden als hen iets niet lukt. Andere kinderen kunnen enorm opgaan in een activiteit en boos reageren als ze ‘plotseling’ of onverwacht iets anders moeten doen. Sommige kinderen hebben een grotere behoefte aan controle en voorspelbaarheid en reageren boos als ze zich onzeker voelen over wat er gaat gebeuren.
Wat we voor onze kinderen kunnen doen om ze te helpen emotioneel in balans te zijn
Hier zijn 8 tips:
- Stel duidelijk grenzen
In deel één van dit artikel heb ik uitgelegd waarom grenzen zo belangrijk zijn voor onszelf, als ouders: als wij onze eigen grenzen niet respecteren, zullen we uiteindelijk een keer ons geduld verliezen.
Gezonde grenzen zijn ook essentieel voor onze kinderen. Onze kinderen zijn van ons afhankelijk voor hun veiligheid en overleving. Ze hebben nog niet het overzicht, besef van consequenties of vermogen verantwoordelijkheid aan te kunnen zoals wij dat kunnen. Voor onze kinderen voelen duidelijke grenzen als veiligheid. Ze laten zien dat wij de sterke, rustige ouders zijn: wij begeleiden ze veilig door het leven tot ze dat zelf kunnen.
Het niet stellen van grenzen is het verwaarlozen van een belangrijke emotionele behoefte. Als we onduidelijk zijn, teveel toelaten of inconsequent zijn met het stellen van grenzen raken onze kinderen in de war, overspoeld en overstuur.
- Breng ‘quality time’ door met je kind
Aandacht is een basisbehoefte van kinderen om te overleven. Een mooie manier om aan deze behoefte te voldoen is door speciale moment samen door te brengen waarop je 100% aanwezig bent.
Kinderen hebben het niet nodig dat we altijd en overal bij ze zijn. Juist als we deze ‘oplaad-momentjes’ samen met ze hebben, kunnen ze makkelijker de tijd overbruggen dat we niet bij ze zijn. Bij jonge kinderen die nog veel verzorgingsmomenten hebben, zijn deze een uitstekende gelegenheid om even met onze volle aandacht bij ons kind te zijn. Als we er tijd en ruimte voor maken, kan het verschonen van een luier in plaats van een gehaaste actie ook als quality time ervaren worden.
Nu ben ik er even helemaal voor jou
De behoefte aan aandacht verschilt met de leeftijd en per kind. Wanneer onze kinderen niet voldoende kwaliteits-aandacht krijgen, zullen ze daarom vragen en vaak op manieren die door ons als ‘minder prettig’ ervaren worden. Vooral fysieke aandacht: knuffelen, stoeien, liedjes zingen en dansen werken erg goed, omdat je dan echt even allebei je volle aandacht op elkaar richt.
Soms kan het gebeuren dat in deze veilige verbindingstijd met papa of mama juist hele heftige gevoelens omhoog komen. Dat betekent niet dat je kind het niet fijn vindt met jou of het niet waardeert, maar dat het zich eindelijk veilig genoeg voelt om die grote gevoelens toe te laten. Het is voor ons ouders niet altijd comfortabel, maar soms kan een flinke uitbarsting op zo’n moment ontzettend opluchten en is het eigenlijk juist best gezond.
- Begrijp de achterliggende gevoelens
Een kind dat boos is of agressief heeft zelden de intentie om slecht te zijn of om iemand pijn te doen. Boosheid laat zien dat het kind in de knoop zit met zijn gevoelens en zich er geen raad mee weet. Er zit een angst onder, verdriet, afwijzing, schaamte. Het is een onzeker kind dat om hulp vraagt en niet een ‘slecht’ kind dat gestraft ‘moet’ worden. Als je kind ‘vervelend’ is of uitbarstingen heeft, voelt het zich niet goed en heeft het juist extra liefde nodig.
Als je je blijft herinneren dat je kind met zijn gedrag om hulp vraagt en hopeloos met zichzelf in de knoop zit, is het makkelijker om rustig te blijven en het gedrag te zien voor wat het is. Het heeft niks te maken met niet van jou houden, zijn/haar zusje niet lief vinden, of iets stuk willen maken. Als je kindje anders zou kunnen op dat moment zou het dat liever doen.
- Maak ruimte voor vrije, ononderbroken ontdekkingstijd
Als de eerste behoeftes van onze kinderen vervult zijn (veiligheid en aandacht), vinden ze het heerlijk om de wereld te ontdekken. Het helpt ze om nieuwe dingen te leren en te ontdekken hoe hun lichaam functioneert. Het helpt ze in verbinding te blijven met zichzelf en hun innerlijke nieuwsgierigheid, het groeit hun vermogen hun aandacht ergens bij te houden, het helpt het ontwikkelen (of vooral het in stand houden) van hun creativiteit en geeft expressie aan hun levensvreugde.
Redenen genoeg dus om dagelijks ruimte te maken om kinderen vrij en ononderbroken te laten spelen en ontdekken. De hoeveelheid ruimte groeit naarmate je kind ouder wordt, net als de hoeveelheid tijd en de fysieke afstand van ons.
Veilig en vrij
Creëer een veilige, afgesloten ruimte waarin je kind niks kapot kan maken of zichzelf in gevaar kan brengen. Op die manier hoeven we ons kind niet te onderbreken omdat het iets in een stopcontact probeert te steken of de boeken uit de kast trekt. Bied niet teveel tegelijk of regelmatig nieuwe objecten aan om te onderzoeken. Voor jonge kinderen zijn de meest simpele, dagelijkse dingen al erg interessant. Vermijd voor deze momenten het gebruik van elektronisch speelgoed, omdat die de aandacht van onze kinderen helemaal op kunnen zuigen zodat ze niet meer hun eigen impulsen volgen.
Hoe jonger ons kind, hoe dichterbij we fysiek aanwezig zijn. Maar altijd zonder te onderbreken of aandacht te vragen van ons kind. Kinderen die gewend zijn aan deze ‘tijd voor zichzelf’ zullen – ook als baby al – je heel duidelijk laten weten wanneer ze er behoefte aan hebben of er juist weer even genoeg van hebben gehad.
Een behoefte aan autonomie
Als kinderen ouder worden hebben ze natuurlijk nog steeds de behoefte om vrij te ontdekken. Om plannetjes en eigen keuzes te maken. Je kunt je kind hier ruimte voor geven door kleine keuzes aan te bieden (“Wil je pasta of rijst eten vanavond?“). Door input te vragen van je kind waar dat past bij de leeftijd en situatie. Of je kind verantwoordelijkheid geven (“Hoe zou je dit op kunnen lossen?”). Bij niet-levensbedreigende-risico’s zover je hart dat aan kan, je kind ruimte te geven om zelf te ontdekken. (In een boom klimmen of met een scherp mes snijden bijvoorbeeld.)
Vrijheid en autonomie helpen het zelfvertrouwen van een kind enorm. Het stimuleert de creativiteit, oplossingsgerichtheid, zelfstandigheid en het is een goede oefening als ouder om te leren loslaten en vertrouwen.
- Laat je kind zich gezien en begrepen voelen
Voor gevoelige kinderen is het vooral heel belangrijk dat ze zich gezien en begrepen voelen. Dat we ze echt horen en zien. Dat al hun gevoelens er mogen zijn.
Hoe ‘kinderachtig’, irrationeel of onmogelijk een gevoel of wens van ons kind ook mag lijken voor ons, voor hen is het echt. En er is niks mis mee als ze dit gevoel of deze wens hebben. Gevoelens die niet gehoord worden, gaan alleen maar harder schreeuwen. We hoeven er niet in mee te gaan of aan toe te geven. Maar we kunnen onze kinderen wel laten merken dat we ze zien en begrijpen.
“Ik snap dat je boos bent. Je vindt het hartstikke leuk om je gezicht te kleuren en nu ben je boos omdat ik je stiften afgepakt heb.” of: “Ik snap dat je teleurgesteld bent dat we naar huis gaan. Je wilt het liefst de hele dag in het zwembad blijven. Dat begrijp ik, dat is ook super leuk, en je mag best even verdrietig zijn omdat we weg gaan.”
Gevoelens willen alleen maar gehoord worden
Probeer bij het erkennen van gevoelens vooral niet om het ‘goed te praten’ of uit te leggen waarom je kind niet verdrietig of boos hoeft te zijn. Dit geeft het gevoel dat het verdriet of de boosheid er niet mag zijn, of niet gehoord wordt. Het gevoel mag er zijn en er is helemaal niks mis mee. Het wil niet zeggen dat we daarom maar niet naar huis gaan. Of dat we ons kind wel op zijn of haar gezicht laten kleuren. Maar ze mogen er best boos of verdrietig over worden.
Vervolgens kunnen onze kinderen nog steeds protesteren. Het zijn tenslotte kinderen. Maar ze zullen zich wel gezien voelen. Meestal wordt de intensiteit van het protest snel minder als we op deze manier reageren.
- Geef tijd om te wennen aan een komende verandering
Plotselinge veranderingen kunnen heftige weerstand oproepen in onze kinderen. Vooral bij sensitieve kinderen werkt het erg goed als we ze van te voren wat waarschuwingen geven. En tijd. Om zich alvast in te kunnen stellen op een komende verandering. Bedtijd bijvoorbeeld. Laat je kind een paar keer weten dat bedtijd nadert. “Je kunt nog tien minuutjes spelen en dan gaan we naar bed.” En herhaal dit bijvoorbeeld bij vijf minuten en één minuut voor bedtijd.
- Respecteer je kind als compleet persoon
Onze kinderen leven nog in kleine lichaampjes. Ze zijn nog bezig met het leven ontdekken en afhankelijk van ons voor hun overleving. Maar ze zijn ook complete personen met erg wijze zielen en verschillende levels waarop ze dingen begrijpen en verwerken. Een kind is ook een volledig mens.
Praat respectvol tegen je kind zoals je dat tegen een volwassene zou doen. Gebruik je normale stem, geen verkleinwoordjes en refereer naar jezelf als ‘ik’ en ‘mij’ in plaats van ‘mama’. Vertel je kind – ook als pasgeboren baby – wat er gaat gebeuren. Je zult merken dat je kind je begrijpt, zich gezien voelt en minder snel overstuur is.
- Respecteer de integriteit van het lichaam van je kind
Laat je kind altijd even weten wanneer je het gaat optillen of aanraken. Ook, of juist bij baby’s al. Het is immers hun lichaam. En ook al is onze peuter het er misschien even niet mee eens dat we hem of haar op gaan tillen, het is wel respectvol om dat niet zo maar te doen. Kinderen zijn geen ‘bezit’ waar je als ouder volledige autoriteit over hebt en 100% alles voor kunt bepalen. Het zijn ook eigen soevereine wezens met het recht om zelf keuzes te maken over hun lichaam. Wanneer kinderen weten wat er gaat komen hoeven ze er niet van te schrikken en zijn ze minder snel overstuur.
Als je even lekker met je kind aan het stoeien of knuffelen bent, respecteer dan altijd de ‘nee’ als het hier mee op wil houden. Stoeien en andere fysieke activiteiten zijn een goede gelegenheid voor onze kinderen om te leren dat wanneer ze ‘nee’ of ‘stop’ zeggen, deze keuze gerespecteerd wordt. Bovendien leren ze hierdoor op de langere termijn respectvol met hun eigen lichaam om te gaan. En met het lichaam en de grenzen van anderen.
Baas in eigen lichaam
Kinderen zouden idealiter nooit gedwongen moeten worden om familieleden of wie dan ook te kussen, knuffelen of een hand te geven. Hoe schattig dat misschien ook is voor de volwassenen om te zien. Leer je kind dat het niet over zijn of haar grenzen hoeft te gaan of fysiek contact hoeft te hebben als dat niet fijn voelt.
Het respectvol omgaan met het lichaam van onze kinderen heeft als groot bijkomend voordeel dat onze kinderen leren dat het niet ‘normaal’ is als iemand ze zomaar of ongewenst aanraakt. Dat ze ‘nee’ mogen en kunnen zeggen als ze dat niet willen. Dat geeft niet de garantie dat iedereen daar altijd naar zal luisteren. Maar kinderen met deze gezonde basis en mindset over hun lichaam, zullen veel minder snel slachtoffer worden van fysiek misbruik.
Meer tips?
In de mini-gids: Meer Connectie – Minder Stress vind je 5 praktische doe-tips die je gelijk kunt toepassen. Intuïtief Opvoeden speciaal voor gevoelige ouders en ouders van gevoelige kinderen.
