‘BLIJF VAN DE OUDE BOMEN AF’
‘BLIJF VAN DE OUDE BOMEN AF’
Door Chris van Benthem en Moniek Klister
‘Oude bomen zijn kostbaar. Er is weinig anders op Aarde dat gastheer is voor z’n rijke gemeenschap van leven binnen één enkel levend organisme’ door Sir David Attenborough
Sinds meer dan 30 jaar houden wij met een aantal vrijwilligers van natuurorganisaties in NO-Twente ons intensief bezig met natuurbehoud en het herstel van houtwallen, bosjes en van de bloemrijke beekdalen in het fraaie Twentse coulisselandschap.
Dat is geen overbodige luxe aangezien er de laatste decennia veel waardevolle landschapselementen en biotopen zijn verdwenen in Twente door stadsuitbreiding, ruilverkaveling of gewoon door winstbejag en vandalisme. Ook zijn veel beken in de jaren ’60 en ’70 rechtgetrokken, zoals dat heet, waarbij ook de bijzondere oevervegetatie is verdwenen.
Onze aandacht is altijd heel specifiek uitgegaan naar het behoud van waardevolle en vaak oude bomen. Wie kan er niet genieten van een oude knoestige eik of een sierlijk berk? Wie houdt niet van de geur van een mooie vliegden in het voorjaar?
Vaak zijn wij als natuurbeschermers in actie gekomen, meestal na een melding van een verontruste bewoner, om een oude vitale boom of bomenrij of zelfs bos van de motorzaag te redden.
Dan weer voor een eik van 200 jaar die nooit in de weg had gestaan maar plotsklaps het uitzicht op een straat verstoorde. Maar ook voor een groep lindebomen die het uitzicht op een kantoorpand verhinderden.
Bijna altijd was die actie succesvol nadat wij aandacht voor die bomen hadden gevraagd via de lokale kranten en soms via regionale/landelijke media.
Dat bracht de opdrachtgevers vaak op andere gedachten omdat men vreesde voor eigen populariteit en geen gezichtsverlies wilde lijden.
Vaak ook omdat onze argumenten zeer goed waren onderbouwd in bezwaarschriften. Soms kwamen we helaas te laat en was het leed al geschied. Er was dan weer een karakteristiek stukje van ons Twentse landschap verdwenen.
Toen in 2018 een rij heel oude karakteristieke eiken in het Twentse dorp Fleringen zonder pardon door een boer, met toestemming van de gemeente, werden omgezaagd en vervangen door een paar kleine sprietige boompjes, was voor ons de maat vol. Daarna is de Stichting Behoud Twents Landschap opgericht met als hoofddoel om het coulisselandschap van Twente te behouden en herstellen.
Helaas draagt het huidige natuurbeheer van Natura 2000 niet bepaald bij aan het behoud van het bomenbestand. Alleen al in onze provincie Overijssel is 1400 hectare (=2800 voetbalvelden) bos gekapt in het kader van Natura 2000 om de kale grond om te vormen tot heide of stuifzand. Enigszins begrijpelijk is het behoud van de heide biotoop wel om bijvoorbeeld de zandhagedis, hazelworm, vliegend hert en allerlei vlindersoorten waaronder het heideblauwtje meer overlevingskansen te geven, maar de schaal waarop er is gekapt is onverantwoord.
Bovendien is er nauwelijks sprake van herplant van bossen ondanks het klimaatakkoord, dat elke provincie verplicht om bossen aan te planten.
De Provincie Overijssel heeft zich daarbij verplicht om 3900 hectare bos in te planten.
Ook veel particuliere- of overheidseigenaren van bossen of bomen hebben bij kap of dunning van bossen hoofdzakelijk economische redenen, lees houtopbrengst. Daarom worden de oude bomen bij een dunning als eerste gekapt. Dat levert het meeste geld op.
Hoewel een verantwoorde dunning van een houtwal of bos een kwalitatieve verbetering kan zijn voor de ecologische- en landschappelijk waarden.
Maar ons advies is om vooral de oude vitale bomen te laten staan. Zij zijn de oude wijzen in het bos. Als de oude bomen zijn verdwenen blijft er een ‘wezenbos’ achter.
Waarom zijn wij als actieve vrijwilligers zo betrokken bij het behoud van bomen en bossen? Daarvoor zijn meerdere goede redenen die wij hieronder graag zullen toelichten:
- Ecologisch/landschappelijk:
Elke vitale en oude boom is een ecosysteem op zich. Behalve bladeren, bloemen en vruchten herbergt een volwassenen boom ook schuilmogelijkheden, voedsel en nestgelegenheid voor vogels, insecten, knaagdieren etc.
Bovendien zie je op oude bomen veel andere bezoekers gedijen zoals mossen, varens of paddenstoelen.
Bomen voorzien ons door het proces van fotosynthese van zuurstof en slaan CO² op in het hout.
Meerdere bomen vormen samen een kenmerkend onderdeel van het landschap. Specifiek voor Twente is natuurlijk de zomereik en in andere regio’s is de knotwilg of elzensingels kenmerkend voor het landschap. - Klimatologisch:
Een bos is te vergelijken met de werking van een airco. In de zomer zijn bossen koeler dan de omgeving doordat ze veel schaduw geven en in de winter zijn bossen warmer dan op de kale vlakte. Bossen zijn in staat om met hun wortels de bodem vast te houden en een bosbodem kan veel regenwater voor langere tijd herbergen.
Bovendien kunnen bossen de wind temperen. Bossen dragen in die zin bij aan een milder microklimaat en zijn van onschatbare waarde voor het welzijn van mens en dier. Op kale vlakten zoals graslanden of heide zijn de weersinvloeden veel extremer. Op een warme zomerdag met een temperatuurgemiddelde van 30⁰ graden zal het in een bos vaak koeler zijn, tot wel 5⁰graden. Op een heideterrein loopt de temperatuur dan gauw op tot wel 40⁰ graden.
‘Bomen en groen in de stad leveren veel positieve effecten voor de leefomgeving: ze verbeteren de waterhuishouding, beperken de opwarming van de stad en dragen bij aan een betere luchtkwaliteit’, aldus een wetenschappelijke studie van Wageningen UR.
- Energetisch:
Elke boom heeft net als een mens een aura of energieveld. Dat veld heeft een bepaalde uitstraling die bij een vitale boom overeenkomt met de breedte van de buitenste takken.
Bomen en bossen hebben een hoge energetische waarde. Daar kan een mens zich aan opladen. Daarom komen bezoekers van een bos bijna altijd opgewekter en vitaler uit een bos dan ze er zijn ingegaan. Feitelijk zorgt een wandeling door een bos voor een gezond lichaam en een heldere geest.
Volgens Peter Wohlleben, een bekende boswachter uit de Eiffel in Duitsland, maken bomen verbinding met elkaar via de wortels maar ook door de lucht via een vorm van ‘boomwifi’. Daarbij geven vooral de oude wijze bomen informatie door aan hun jonge soortgenoten hoe om te gaan met insectenvraat, droogte of branden.
Kortom: Bomen dragen bij aan de volksgezondheid en aan een harmonieuze omgeving. Een oude vitale boom herbergt vele levensvormen en bossen zijn in staat om het klimaat te temperen. Samen zijn wij persoonlijk verantwoordelijk om oude bomen te behouden en te eren.
Daarom is ons advies aan elke beheerder of eigenaar van een boom of een bos om zeer zorgvuldig om te gaan met onze houtige vrienden.
‘Bossen zijn de longen van het land, zuiveren de lucht en geven nieuwe kracht aan onze mensen’ aldus president Franklin D. Roosevelt.
Chris van Benthem en Moniek Klister RIVOS/MAANLICHT
Workshop: Kracht van Bomen https://rivos.eu/lezing-de-nieuwe-tijd/
